Yeterli iyot alımı tüm vücut sağlığı için önemli!
İyot eksikliği hastalıkları dünya üzerinde yaklaşık 2 milyar insanıetkileyen global bir sağlık sorunudur. Tüm dünyada halkı iyot kullanımı ve etkinliği konusunda bilgilendirmek ve farkındalık oluşturmak amacıyla 21 Ekim günü “Küresel İyot Eksikliği Günü” olarak kutlanmaktadır.
Tiroit hormonlarının üretimi için temel bir madde olan iyot, gıdalarla ya da su ile alınabilen bir mikro gıdadır. Dünya Sağlık Örgütü, yetişkin bireylerin günlük 150 mikrogram, hamileler ve süt veren annelerin 200-250 mikrogram, çocukların ise 50-120 mikrogram iyot alımını önermektedir. İyodun fazlası vücuttan idrarla atılmaktadır. Bu nedenle günlük idrar ile atılan iyot aslında kişilerin son 24 saat içinde aldıkları iyottun göstergesidir.
İyot, dağlık ve denizden uzak bölgelerde topraktan süzüldüğü için diyette iyot eksikliği dünyada milyonlarca insanı etkilemektedir. Günlük iyot alımının 50 mikrogram altına düşmesi ile tiroit yeterli tiroit hormonlarının üretimi sürdürülemez ve tiroit bezi büyümeye başlar. Zamanla yeterli üretim olmadığı için tiroit hormon yetmezliği; yani hipotiroidi ortaya çıkar.
Yeterli iyot alınmaması sadece tiroit hormon eksikliği değil birçok sağlık problemini ortaya çıkarır. Diyetteki iyot eksikliği; normal nörolojik gelişme ve büyüme için tiroit hormonuna ihtiyacı olan anne karnındaki bebek ve çocuklarda gelişmeyi engelleyici bir durumdur. İyot eksikliği nedeniyle düşükler, ölü doğumlar, bebeklerde doğum anomalileri, perinatal çocuk kayıplarında artış, nörolojik ve psikomotor gelişim bozuklukları, yenidoğanda hipotiroidi, çocukluk ve ergenlik dönemi zihinsel ve fiziksel gelişme geriliği, tüm yaşlarda guatr, hipotiroidi, mental fonksiyonlarda zayıflık görülebilir. İyot eksikliği için en önemli dönem, gebeliğin başından 3 yaşına kadar geçen dönemdir.
Türkiye’de yüksek oranda iyot eksikliği mevcuttur.
Ülkemizde yeterli iyotlu tuz tüketimi % 56.5’lardadır. İyotlu tuz kullanımı sanayi verilerine göre şehir merkezlerinde yeterlidir; ancak himalaya tuzu gibi bazı iyotsuz tuzların kullanımının moda olması ve giderek yayılması bu konuda bir belirsizlik yaratabilir. Kırsal kesimlerde ise iyotlu tuz tüketimi zaten çok düşük oranlardadır. Birçok şehir merkezinde istenilen iyot değerleri yakalanmış gibi görünse de halen Türkiye’nin yüzde 27,8’inde ciddi-orta derecede iyot eksikliği vardır.
Dikkat!
Mevcut iyotlu tuzların iyi saklanmaması ve büyük paketlerde satılması bu tuzlarda iyotun kaybolmasına yol açabilmektedir. Tuzun iyot kaybına uğramaması için ışık geçirmeyen kaplarda saklanması gerekir. Ayrıca tuzun yemek pişirilirken değil piştikten sonra konulması da iyodun buharlaşmasını önleyecektir. Önemli bir halk sağlığı sorunu olan iyot yetersizliği hastalıklarının önlenmesine yönelik olarak, 1994 yılından beri “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı” yürütülmektedir. 1998 yılında hazırlanan tuz tebliği ile tüm sofra tuzlarının iyot ile zenginleştirilmesi sağlanmıştır.
İyot durumunun en iyi göstergesi olan idrar iyodu hamilelerde 100-200 mikrogram/L arasında olmalıdır. Bunun sağlanması için iyotlu tuz, deniz ürünleri, iyottan zengin gıdalar ya da gıda ekleri ile günlük ortalama 250-300 mikrogram iyot alınması gerekir. Sağlıklı bir gebelik ve emzirme döneminde deniz balıkları, ıspanak-pazı gibi yeşil yapraklılar, şalgam, kabak, kuru fasulye, sarımsak, yumurta, süt ve süt ürünleri alımı doktor kontrolü ile sağlanmalıdır.