PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN SORUN ÇÖZME BECERİLERİNE ETKİSİ
Psikolojik sağlamlık nedir?
Psikolojik sağlamlık kavramı Latince ‘resiliens’ köküne dayanan, maddenin esnek olması ve eski haline dönebilmesini ifade etmektedir. Birey söz konusu olduğunda bu kavram; zorlayıcı yaşantılara rağmen hızlı bir şekilde eski haline dönme gücü olarak ifade edilebilir. Psikolojik sağlamlık gelişen değişime uğrayabilen dinamik bir süreçtir. Psikolojik sağlamlık düzeyi yüksek bireyler; stresli ve zor koşullarla mücadele etme, varlığını sürdürme, gelişim ve dayanıklılık gösterebilme yönünden avantajlı görünmektedirler. Aynı zamanda değişen zorlu koşullara uyum söz konusu olduğunda psikolojik sağlamlığı bir kişinin travma ve stres ile etkili bir biçimde baş etme davranışı olarak da tanımlayabiliriz.
Kriz durumları ve psikolojik sağlamlık
Halen içinde bulunduğumuz ve son dönemlerde başa çıkma adına önemli gelişmelerin yaşandığı, kuşkusuz bir kriz durumu olarak adlandırılabilecek tüm dünyayı tehdit eden ve çok sayıda insanı etkileyen nitelikteki Covid-19 salgını bunun en yakın örneğidir. Bu salgın çok sayıda kayba neden olmakla birlikte insanların yaşamını da birçok yönden olumsuz yönde zorlamıştır, halen de zorlamaktadır. Bu açıdan bakıldığında Covid-19 salgını, psikolojik sağlamlığı etkileyen bir sorun olarak düşünülebilir. Yoğun sosyal izolasyon dönemi, kişilerarası ilişkilerdeki kısıtlama ve mesafelere bağlı olarak yaşanan durumlar daha önce pek hazır olunmayan ve zorlayıcı yaşam olayları olarak karşımıza çıkmıştır. Değişen şartlara uyum sağlama çabası ve güçlükleri psikolojik durumları etkileyebilir ve yeni sorun çözme yöntemlerine adaptasyonu zorlayabilir.Psikolojik sağlamlığı yüksek olan bireylerin yeni koşullara daha kolay uyum sağladığı belirtilmektedir. Olumsuz şartlara uyum sağlama, sorunlarla başa çıkabilme, sorunları başarılı bir şekilde çözebilme, psikolojik sağlamlığın göstergesi olarak değerlendirilebilir. Psikolojik sağlamlığa sahip bireylerin, etkili problem çözme yeteneğine ek olarak etkili kişiler arası iletişim becerileri gibi olumlu özelliklere de sahip oldukları izlenmektedir. Benzer olumsuz olaylar yaşayan ancak başa çıkma konusunda sorun yaşayan bireylerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin geliştirilerek, karşılaştıkları sorunların üstesinden daha kolay gelecekleri ya da bu streslerden en az zararla kurtulabilecekleri de çalışmalarla ortaya konmuştur. Bu nedenle sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi, bu becerilerin geliştirilmesi için gereken yöntemlerin öğrenilmesi psikologlar tarafından uygulanabilen çalışmalarla mümkün görünmektedir.
Sorun çözme becerisi edinme önemi
Bireylerin herhangi bir problemi algılama ve bu probleme yönelik çözüm yöntemleri geliştirerek uygulamaya geçirebilmeleri kişilerarası farklılıklar gösterir. Bu durum aynı zaman da bireylerin sorun çözmede başarılı olup olamayacaklarının da belirleyicisidir. Sorun çözmede, bireylerin kişilik özellikleriyle içinde bulundukları yaşam koşullarının da belirleyici etkisi bulunur. Sorunlarla başa çıkmada yetersiz kalınması ise kaygı ve depresyon gibi istenmedik sonuçlara yol açabilmektedir.
Problem çözme, bir sorunu çözebilmek için önceki yaşantılar aracılığıyla öğrenilenlerin basit bir biçimde taklit edilerek uygulanmasının ötesinde yeni çözüm yolları bulabilmedir. Başa çıkma stratejilerinde soruna ilişkin durumun yeniden yapılanması süreci çok önemli bir yer tutmaktadır. Bireyin içinde bulunduğu durumu yeniden düzenleme, anlamlandırmaya çalışması bunun için de başa çıkma stratejilerinden yararlanması gerekmektedir. Bilişsel işlemler sırayla bir hedefe yönlendirilebilmelidir. Bu ise bir öğrenme ve uygulama süreci gerektirebilen durumdur. Psikolojik destek ve danışmanlık hizmetlerinin bir bölümü de kişilerin daha güvenli, sorun çözme becerileri gelişmiş, buna bağlı olarak da depresyon ya da kaygı bozuklukları gibi rahatsızlıkların semptomlarını yaşamayan, işlevsellikleri korunmuş sorunlarla baş edebilen bireyler hedefine ulaşmaktır.
Sonuç
Bu amaçla psikologlar tarafında çeşitli ölçüm araçları ve testler kullanılarak kişilerin psikolojik sağlamlık, problem çözme becerilerindeki yeterlilikleri, semptomatik durumları ve kişilik özellikleri hakkında bilgi edinilmesi sağlanarak duruma yönelik uygun müdahale yapılabilmektedir.