Hipertansiyon: Sessiz Tehlikeye Karşı Bilinçli Adımlar
Sevgili Okuyucular,
17 Mayıs Dünya Hipertansiyon Günü, yüksek tansiyonun risklerine dikkat çekmek ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarını teşvik etmek için önemli bir fırsattır Bu özel günde hipertansiyon konusunda farkındalığı artırmak ve sağlığınızı korumanıza yardımcı olmak için buradayız. Bu yazımızda, toplumumuzda oldukça yaygın ancak çoğu zaman fark edilmeyen bir sağlık sorunu olan hipertansiyon, yani yüksek tansiyon hakkında bilgi paylaşmak istiyoruz. Buca Seyfi Demirsoy Eğitim ve Araştırma Hastanesi olarak, sağlığınızı korumanıza yardımcı olmak için bu konuda farkındalık yaratmayı amaçlıyoruz.
Unutmayın, erken tanı hayat kurtarır!
Hipertansiyon Nedir?
Hipertansiyon, kan basıncının normalden yüksek olması durumudur. Kan basıncı, kalbin kanı damarlara pompalarken oluşturduğu baskıdır ve iki rakamla ifade edilir: büyük tansiyon (sistolik) ve küçük tansiyon (diyastolik). Normal kan basıncı yaklaşık 120/80 mmHg civarındadır. Eğer kan basıncınız 140/90 mmHg veya üzerinde çıkarsa, bu hipertansiyon olarak değerlendirilir (T.C. Sağlık Bakanlığı).
Ancak, tek bir ölçümle hipertansiyon tanısı konulmaz. Tansiyonunuzun yüksek çıkması için birkaç kez, farklı zamanlarda ölçülmesi gerekir. Çünkü stres, yorgunluk, ağır yemekler veya kahve gibi şeyler geçici olarak tansiyonu yükseltebilir. Doktorlar, bu yüzden birkaç ölçüm yaparak emin olmaya çalışır.
Kan basıncı, kalbin kanı pompalarken damar duvarlarına uyguladığı baskıdır. Normal kan basıncı 120/80 mmHg civarındayken, 140/90 mmHg ve üzeri değerler hipertansiyon olarak kabul edilir (T.C. Sağlık Bakanlığı). Hipertansiyon, genellikle belirti vermediği için “sessiz katil” olarak anılır. Kontrol edilmediğinde, kalp krizi, inme, böbrek yetmezliği ve göz hasarı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Hipertansiyonun Yaygınlığı
Türkiye’de yapılan araştırmalar, hipertansiyonun ne kadar yaygın olduğunu ortaya koyuyor. Yetişkin nüfusun %31,2’si hipertansiyon hastasıdır; bu oran kadınlarda %36, erkeklerde ise %30’dur. Yaş ilerledikçe risk artar ve 70’li yaşlarda her 3 kişiden 2’si hipertansiyonla karşı karşıya kalır (Türk Kardiyoloji Derneği). Bu veriler, düzenli tansiyon kontrolünün önemini vurgulamaktadır.
Hipertansiyon Tanısı Nasıl Konulur?
Hipertansiyon tanısı koymak için genellikle şu adımlar izlenir:
1. Tansiyon Ölçümü
Tansiyon ölçümü, hipertansiyon tanısının ilk ve en önemli adımıdır. Bu işlem, genellikle bir tansiyon manşeti (kolluk) ve ölçüm cihazı ile yapılır. Ölçüm sırasında şu noktalara dikkat edilir:
Doğru Ortam: Sessiz bir yerde, en az 5 dakika dinlendikten sonra ölçüm yapılır.
Doğru Pozisyon: Otururken, kol kalp hizasında olmalı ve sırt desteklenmelidir.
Doğru Cihaz: Kalibre edilmiş, yani doğru ölçüm yapan bir cihaz kullanılır. Evde kullanılan cihazların doğruluğu için doktorunuza danışabilirsiniz (Türk Hipertansiyon Derneği).
Tansiyon ölçümü, hastanede veya sağlık ocaklarında yapılabileceği gibi, evde de yapılabilir. Doktorunuz, birkaç gün boyunca sabah ve akşam ölçüm yapmanızı isteyebilir.
2. Tekrarlanan Ölçümler
Bir kez yüksek tansiyon çıkması, hemen hipertansiyon hastası olduğunuz anlamına gelmez. Doktorunuz, genellikle birkaç hafta içinde, farklı günlerde en az 2-3 ölçüm yapar. Eğer bu ölçümlerde kan basıncınız sürekli 140/90 mmHg veya üzerindeyse, hipertansiyon tanısı konulabilir.
3. Evde Tansiyon Takibi
Bazı kişilerde, hastane veya doktor muayenehanesinde tansiyon yükselir. Buna “beyaz önlük hipertansiyonu” denir. Bunun tam tersi, hastanede normal ama günlük hayatta yüksek olan “maskeli hipertansiyon” da olabilir. Bu durumları anlamak için doktorunuz sizden evde tansiyon takibi yapmanızı isteyebilir. Evde ölçüm yaparken:
Ölçümden önce kahve, çay içmeyin, sigara kullanmayın ve 30 dakika dinlenin.
Aynı saatte, sakin bir ortamda ölçüm yapın.
Ölçümleri bir deftere not edin ve doktorunuza gösterin.
4. 24 saatlik Tansiyon Holter
Bazı durumlarda, doktorunuz 24 saat boyunca tansiyonunuzu izlemek için bir cihaz önerebilir. Bu cihaza “tansiyon holteri” de denir. Kolunuza takılan küçük bir cihaz, gün boyunca belirli aralıklarla tansiyonunuzu ölçer ve kaydeder. Bu yöntem, özellikle şunlar için kullanılır:
Beyaz önlük hipertansiyonu veya maskeli hipertansiyon şüphesi varsa.
Tansiyon değerleri çok değişken çıkıyorsa.
Gece tansiyon düşüşlerini veya yükselmelerini anlamak için.
Bu cihaz, günlük hayatınıza devam ederken tansiyonunuzun nasıl değiştiğini gösterir ve tanı koymada çok yardımcı olur.
5. Ek Testler
Hipertansiyon tanısı konulduktan sonra, doktorunuz yüksek tansiyonun nedenini ve vücudunuza etkilerini anlamak için bazı ek testler isteyebilir:
Kan Testleri: Böbrek fonksiyonları, şeker hastalığı veya kolesterol gibi durumları kontrol etmek için.
İdrar Testi: Böbreklerin sağlıklı olup olmadığını anlamak için.
EKG (Elektrokardiyogram): Kalbin elektrik aktivitesini ölçerek, hipertansiyonun kalbe zarar verip vermediğini kontrol eder.
Ekokardiyografi: Kalbin ultrasonu ile kalp kasının ve kapaklarının durumunu inceler.
Göz Muayenesi: Yüksek tansiyonun göz damarlarına zarar verip vermediğini kontrol etmek için.
Bu testler, hipertansiyonun başka bir hastalıktan (örneğin böbrek hastalığı) kaynaklanıp kaynaklanmadığını veya organlara zarar verip vermediğini anlamak için yapılır.
Kimler Tansiyonunu Ölçtürmeli?
Herkesin düzenli olarak tansiyonunu ölçtürmesi önemlidir, ancak aşağıdaki durumlarda daha dikkatli olmalısınız:
40 yaşın üzerindeyseniz.
Ailenizde hipertansiyon, kalp hastalığı veya inme öyküsü varsa.
Fazla kiloluysanız veya hareketsiz bir yaşam sürüyorsanız.
Şeker hastalığı, yüksek kolesterol veya böbrek hastalığı gibi sağlık sorunlarınız varsa.
Çok tuzlu yemek yiyor, sigara içiyor veya sık alkol kullanıyorsanız.
Eğer bu durumlardan biri sizde varsa, en az yılda bir kez tansiyonunuzu ölçtürmelisiniz. Hipertansiyon belirtisiz ilerleyebilir, bu yüzden düzenli kontrol şarttır.
Risk Faktörleri
Hipertansiyon riskini artıran başlıca faktörler şunlardır:
Genetik Yatkınlık: Ailede hipertansiyon öyküsü olanlar daha yüksek risk taşır.
Yaş: Yaş ilerledikçe damar elastikiyeti azalır ve tansiyon yükselme eğilimi gösterir.
Yaşam Tarzı: Aşırı tuz tüketimi, hareketsizlik, obezite, sigara ve alkol kullanımı hipertansiyonu tetikler.
Stres: Kronik stres, kan basıncını artırabilir.
Diğer Hastalıklar: Diyabet, yüksek kolesterol ve böbrek hastalıkları riski yükseltir.
Belirtiler
Hipertansiyon genellikle belirti göstermez, bu da erken teşhisi zorlaştırır. Ancak bazı kişilerde şu belirtiler ortaya çıkabilir:
Eğer bu belirtilerden birini veya birkaçını yaşıyorsanız, bir kalp doktoruna başvurmalısınız, çünkü bu tansiyonunuzun yüksek olduğunu gösterebilir.
Önleme ve Yönetim
İyi haber: Hipertansiyon büyük ölçüde önlenebilir ve yönetilebilir bir durumdur. İşte günlük hayatınıza uygulayabileceğiniz öneriler:
Sağlıklı Beslenme: Tuz tüketimini günlük 5-6 gram (3/4 tatlı kaşığı tuz) ile sınırlayın. Sebze, meyve ve tam tahıl ağırlıklı beslenin. Akdeniz diyeti, tansiyon kontrolünde etkilidir.
Düzenli Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu yürüyüş, bisiklet veya yüzme yapın.
Kilo Kontrolü: İdeal kilonuzu koruyun. Fazla kilolar tansiyonu yükseltebilir.
Sigara ve Alkol: Sigara ve alkol tüketimini bırakın. Son çalışmalar gösteriyor ki, alkolün az tüketimi dahi kalp ve damar sistemine dolayısı ile tansiyona zararlı etkiler oluşturmaktadır.
Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri stresi azaltmada yardımcı olabilir.
Tedavi
Hipertansiyon tedavisi, kan basıncını güvenli bir seviyeye düşürerek kalp, beyin ve böbrek gibi organları korumayı amaçlar.
Tedavi genellikle iki şekilde ilerler:
1. Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı beslenme (özellikle tuzu azaltmak), haftada 150 dakika egzersiz, kilo kontrolü, sigarayı bırakma ve stresi azaltma gibi adımlar tansiyonu düşürmede büyük rol oynar. Eğer bu değişiklikler yeterli olmazsa, doktorunuz size uygun ilaçlar reçete edebilir.
2. İlaç tedavisi: ilaçlar, damarları gevşeterek veya vücuttaki fazla suyu atarak tansiyonu kontrol eder. İlaçları düzenli kullanmak ve doktor kontrollerine gitmek çok önemlidir. Tedavi hedefleri yaşa göre değişir: 18-64 yaş için genellikle 120-130/70-80 mmHg, 65 yaş ve üzeri için 130-140/70-80 mmHg aralığı hedeflenir.
Buca Seyfi Demirsoy Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin kardiyoloji kliniği, hipertansiyon tanısı ve takibi için uzman doktorlar ve modern cihazlarla hizmet vermektedir. Tansiyon ölçümü, check-up programları ve gerekirse ileri tetkikler için hastanemize başvurabilirsiniz. Erken teşhis, hipertansiyonun yol açabileceği kalp krizi, inme veya böbrek sorunlarını önlemenin en etkili yoludur.
Son Söz
Hipertansiyon, sessiz bir tehlike olsa da, düzenli tansiyon ölçümleriyle kolayca fark edilebilir. Tansiyonunuzu ölçtürmeyi ihmal etmeyin ve herhangi bir şüpheniz varsa doktorunuza danışın. Buca Seyfi Demirsoy Eğitim ve Araştırma Hastanesi olarak, sağlığınız için her zaman yanınızdayız!
Doç. Dr. Sedat Taş
Kardiyoloji Kliniği