İnsan vücudunda karaciğer vasıtasıyla hücrelerde ve hücre içi yapıların bileşiminde rol alan, vücut fonksiyonlarında ve hormonlarda önemli bir yeri olan yapı taşı kolesteroldür. Kolesterol olmadığında sinir sistemi, sindirim sistemi ve cinsel işlevler negatif yönde etkilenmektedir. Çocukların gelişme dönemi beslenmelerinde kolesterol bakımından zengin gıdaların tüketilmesi ayrıca önemlidir. Yüksek kolesterol; diyet, egzersiz ve gerektiğinde ilaç kullanımı ile kontrol altına alınabilecek bir sorundur. Sağlıklı bir yaşam için kolesterol seviyesinin kabul edilebilir sınırlarda tutulması çok önemlidir.
Vücut için gerekli kolesterolün büyük çoğunluğu, vücut tarafından üretilir, yani, karaciğer de üretilir, dörtte biri ise besinler yoluyla alınır. Tüm hayvansal besin ve yağlarda (et, süt, tereyağ vb.) bulunurken, bitkisel besin ve yağlarda (meyve, sebze, tahıl vb.) kolesterol bulunmaz. Kolesterolün vücudumuza faydaları olarak, vücudumuzu saran derimizin altında mikroplara karşı koruyucu görevi vardır. Alyuvarları güçlendirir ve zararlı maddelere karşı korur. Sinir dokularını güçlendirir. Vücuttaki bazı dokuların su dengesini ayarlar.
Kolesterol artışı kalp damar hastalıkları ve damar sertliğinin temelinde yatan etkendir. Kolesterol kontrol altında tutulursa damar sertliği de kontrol edilebilir. Damar sertliği sadece kalp damar hastalıkları için değil, beyin, böbrek, bacak ve vücuttaki diğer damarlarda da hasara neden olabilmektedir. Kolesterolü yüksek kişilerin tedavilerinde laboratuvar testlerinin yanı sıra uzman doktorunda yakın takibi gerekmektedir. Kolesterol değerleri kişilerin özelliklerine göre değişiklik göstermektedir. Kolesterol düzeyinde belirleyici olan LDL değeridir. İdeal olan hedef LDL düzeyi diyabetlilerde, 65 yaş üzeri kadınlarda, bypass ya da koroner anjiyoplasti olanlarda 100’den düşük, hatta 80 ve 70’e kadar olmalıdır.Kandaki total kolesterolün seviyesinin normal olup olmadığına karar verilirken göz önünde bulundurulması gereken şeyler vardır. Bunlar LDL kolesterol, HDL kolesterol, Trigliserid Kolesterol, yaş, cinsiyet ve hastada genetik bir yatkınlığın olup olmadığıdır. Yetişkinlerde ölçülen total kolesterol, HDL-K, KDL-K ve trigliseridin sınırı aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
Total Kolesterol; 200 mg-dl den düşük ise normal değerindedir. 200 ve 240 arasındaysa sınır olarak kabul edilir ve 240 üzeri artık müdahale gerektirir.
LDL Kolesterol; 130 mg-dl den düşük ise normal değerindedir ve 130 ve 160 sınır sayılmaktadır yine 160 üzerinde bir değer ortaya çıkarsa yüksek LDL seviyesi olarak kabul edilir.
Trigliserid: ;150 mg-dl altındaki değerler normal değerler olarak kabul edilir. 150 ve 200 arası sınır değerlerdir ama 200-500 değerleri artık kolesterolde yükselmenin olduğunu göstermektedir. Ve bu sınırların üzerindeki değerler artık müdahale isteyen değerlerdir.
Çocuklarda Kolesterol Değerleri: Her ne kadar çocuklarda kolesterol değeri önemsenmese de 2-19 yaş aralığındaki kişilerde belirli sınırlar mevcuttur. Çocuklar için kabul edilen total kolesterol ölçüm değerleridir. 170 mg-dl normal değer olarak kabul edilirken 170-199 sınır değer olarak kabul edilmektedir 200 üzerindeki değerler ise yüksek olarak kabul edilmektedir.
Kolesterolden korunmak için; yaş aldıkça metabolizmamız yavaşlar ve her zamanki kadar yesek bile yediklerimizi eritemez, yağ dokusu olarak vücudumuzda depolarız. Hele ki genetik olarak yatkınlığımız varsa sağlıklı beslenme bile kötü kolesterolü düşürmeye yetmeyebilir. Bu durumda düzenli ve yeterli egzersiz, yağların yakılması ve kandaki kötü kolesterol seviyesinin düşmesini sağlamak kurtarıcı olabilir. Pek çok insan sigara içmenin iyi kolesterolü düşürerek kalp hastalığı riskini artırdığını bilmez. Sigaradan uzak kalmak ve düzenli egzersiz yapmak HDL (iyi) kolesterolü yükseltebilir.
Uzm.Dr. Fikret SÜTÇÜ
Buca Seyfi Demirsoy Devlet Hastanesi Dahiliye Uzmanı